सामग्री प जा

मूल-हिंद-ईरानी भाषासमूह

विकिपीडिया केरौ बारे मँ

मूल-हिंद-ईरानी भाषासमूह या आदिम हिन्द-ईरानी भाषा उ लुप्त भाषा छेलै जे हिन्द-ईरानी भाषा परिवार क सब भाषा सिनी क जननी छेलै, जेकरा मँ संस्कृत भाषा, हिन्दी भाषा, कश्मीरी भाषा, सिंधी भाषा, पंजाबी भाषा, असमिया भाषा, अवेस्तन भाषा, फारसी भाषा, पश्तो भाषा, बलोची भाषा आरो कुर्दी भाषा आरिन शामिल छै। इ भारोपीय भाषासमूह क एगो भाषा छेलै आरो एकरहे सँ हिन्द-ईरानी भाषा शाखा शुरू होलै। अनुमान लगाबै छै की एकरा बोलै बला मूल-हिन्द-ईरानी लोग 2500 ईसा-पूर्व केरौ आसपास के दौर मँ रहै छेलै।

भारोपीय प्रवासन

शब्दावली आरो परिवर्तन

[संपादन | स्रोत सम्पादित करौ]

इ शब्दावली मँ देखलौ जाबै सकै छै की केना मूल-भारोपीय भाषासमूह केरौ कुछु शब्द मूल-हिंद-ईरानी भाषासमूह मँ बदललै आरो फिरू संस्कृत (हिंद-आर्य भाषासमूह) आरो अवस्ताई (ईरानी भाषा) केरौ शब्द बनलै:

आधुनिक अंगिकामूल-भारोपीय भाषासमूहमूल-हिन्द-ईरानीप्राचीन फारसी / अवस्ताईसंस्कृत / वैदिक संस्कृतआधुनिक फारसीटिपण्णी
छैहस्तीअस्तिअस्तिअस्त
पूरा / बूढ़ाउर्धतोउर्द्ज़्धावर्ज़दवृद्धबुज़ुर्ग
धान (paddy) का दानाधोख़्नहदानाधानादाना"धान" क अर्थ अबअ अंगिका में 'धान' (paddy) नामक अनाज होय गेलौ छै
भेड़ियाउल्क्वोसवह्र्कव्लक / वृकगुर्गअग्रेज़ी क "वुल्फ़" (wolf) एकरौ सजातीय छै।
घुटनागोनूज़ानूजानूज़ानूफारसी मँ 'ज़' आरो संस्कृत मँ 'ज' सर्वदा बराबरी मँ होबै छै
हृदय / कलेजाकृदज़रदहृदअंग्रेज़ी क "कार्ड-"/"कार्डीयैक" (cardiac) शब्द एकरौ सजातीय छै।
सौकम्तोमसतमशतमसद
भूमीभूमीबूमीभूमी
सचअर्तअश / अर्तऋतअंग्रेज़ी क राईट (right) शब्द एकरौ सजातीय छै।
क्रूर / ख़ूनक्रूहारोसख़्रूरक्रूरख़ून
महीनामास (अर्थ:चाँद)माहमासमाहअंगिका सँ मास का "चाँद" अर्थ लुप्त होय गेलै आरो केवल "महीना" ही रही गेलै।
घोड़ाअच्वअस्पअश्वअस्ब
भायभ्रात्रब्रातरभ्रातृबिरादर
मूसौमूसमूसमूश / मूस
गायगवऊगऊगऊ / गावगऊ
लम्बाद्ल्ख़घोसदरागदीर्घदराज़
लकड़ीदोरुदारुदारु
हिस्सा / बांटनाभेह्गभागबख़्शभाग
पीछू / रीढ़ केरौ हड्डीपृस्तोपृश्तपर्श्तपृष्ठपुश्त